اختلال نقص توجه و بیش فعالی Attention Deficit Hyperactivity Disorder_) ADHD)_ شایع ترین اختلال عصبی–رفتاري در چند دهه اخیر است. بیش فعالی می تواند باعث رفتارهای تکانشی و عدم تمرکز بر روی یک کار واحد شود و یا با ایجاد کم تحرکی برای مدت طولانی مشکل ایجاد کند.
به دلیل باورهای غلط رایج در جامعه، این اختلال اغلب اوقات تشخیص داده نمی‌شود و عدم کنترل آن در بزرگسالی باعث اختلالات بیشتری می‌شود. در ادامه علائم رایج، تیپ‌های مختلف بیش فعالی و روش‌های کنترل آن را بررسی می‌کنیم.
بیش فعالی چیست؟
متاسفانه بر اساس یک باور قدیمی و اشتباه بیش فعالی صرفا محدود به کودکان خردسال و پر جنب و جوش و پرتحرک می‌شود. در صورتی که بیش فعالی اختلالی است که از کودکی تا پایان عمر ادامه دارد.
اختلال نقص توجه یا اختلال بیش‌فعالی؛ یک اختلال سلامت روانی است که شامل ترکیبی از مشکلات مداوم از قبیل دشواری توجه کردن، بیش فعال بودن و رفتار مداخله‌ای می‌شود. بیش‌فعالی می‌تواند به روابط ناپایدار، عملکرد ضعیف در مدرسه، عزت نفس پایین و دیگر مشکلات منجر شود. علائم بیش فعالی در دوران کودکی شروع می‌شوند و تا بزرگسالی ادامه می‌یابند.
علائم بیش فعالی در بزرگسالان و کودکان شاید مشابه نباشد. در بزرگسالان بیش فعالی بعضا کاهش می‌یابد، اما با تکانشگری، بی‌حسی و دشواری توجه ادامه می‌یابد.
انواع مختلف ADHD
برای تشخیص و درمان تخصصی تر و راحت تر،این اختلال بر اساس علائم به سه دسته تقسیم می‌شود؛
- بی توجهی
- بیش فعال- تکانشی
- ترکیبی
تشخیص نوع این اختلال به کمک علائمی که روزانه تجربه می‌کنید است. شدت این علائم در بازه های زمانی مختلف متفاوت است اما همواره در زندگی شخص حضور دارند.
بی توجهی
همانطور که از نام آن پیداست، افراد مبتلا به این نوع ADHD در تمرکز، انجام کارها و پیروی از دستورالعمل ها با مشکل شدید مواجه هستند.
از نظر کارشناسان، احتمال اینکه اختلال بی توجهی در کودکان تشخیص داده نشود بسیار است چرا که این دسته از کودکان به نسبت کم انرژی بوده و علاقه ای به تحرک زیاد و ایجاد اختلال در کلاس‌ها و درس ندارند. منبع معتبر تحقیقاتی نشان می‌دهد که این نوع اختلال در بین دختران مبتلا به ADHD شایع تر است.
در بیتوجهی شخص به راحتی تمرکز خود را از دست می‌دهد و نظم دهی به افکار دشوار است. گاها شخص مبتلا آرام به نظر می‌رسد (انگار که دائما درحال خیال پردازی هستند).
خستگی بی دلیل، فراموشی و گم کردن وسایل، تکرار اشتباهات جزئی در حل مسئله و عدم توجه به جزئیات از سایر علائم بی توجهی اند.
ممکن است اصطلاحات «ADD» و «ADHD» را شنیده باشید و بخواهید که بدانید تفاوت بین آن‌ها چیست.
ADD یا اختلال کمبود توجه یک اصطلاح قدیمی است که در گذشته برای توصیف افرادی که در توجه کردن مشکل دارند اما بیش فعال نیستند،استفاده می‌شد. اکنون به جای ADD از نوعی ADHD که “عمدتاً بی توجه” یا اختلال بی توجهی نامیده می‌شود، استفاده می شود.
بیش فعال _ تکانشی
این دسته از افراد به وضوح رفتار های تکانشی نشان می‌دهند. از دیگر علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بی قراری
- غیر ممکن بودن صبر
- ریسک پذیری بالا
- صحبت کردن و تکان خوردن های مداوم ( غالبا در کودکان)
تشخیص بیش فعالی در این افراد به نسبت راحت تر از مبتلایان به نوع بی توجهی است.
نوع ترکیبی تکانش گری و بی توجهی
این نوع، شایع ترین نوع ADHD در جوامع امروزی است. افراد مبتلا به این نوع، ترکیبی از علائم بی توجهی و بیش فعالی را نشان می‌دهند که شامل ناتوانی در توجه، تمایل به تکانشگری و سطوح بالاتر از حد متوسط فعالیت و انرژی است.
نوع ADHD شما یا فرزندتان نحوه درمان آن را تعیین می کند. نوع و شدت این اختلال می‌تواند در طول زمان تغییر کند، بنابراین شیوه درمان نیز ممکن است متفاوت باشد.
علائم رایج
طیف وسیعی از رفتارها با ADHD مرتبط است. برخی از رایج‌ترین موارد عبارتند از:
- سخت و یا غیر ممکن بودن تمرکز
- فراموشی در اتمام انجام یک وظیفه و یا کار
- نوسانات خلقی مکرر
- سخت بودن حفظ وضعیت( به عنوان مثال نشستن به مدت طولانی)
- فعالیت بیش از حد یا بی‌حوصلگی
- بی‌نظمی و مشکلات اولویت‌بندی
بیش فعالی چند تیپ متفاوت دارد و هر تیپ علائم خاص خود را دارند اما علائم بالا کلی تر بوده و غالبا در همه افراد مبتلا دیده می‌شود.
شخص مبتلا ممکن است برخی و یا حتی تمامی علائم را به صورت همزمان تجربه کند. توجه داشته باشید که ممکن است به دلیل استرس و اضطراب دچار فراموشی و یا سایر علائم بالا شوید اما شخص بیش فعال همواره این علائم را در زندگی عادی خود تجربه می‌کند.
چه چیزی باعث بیش فعالی می‌شود؟
علی رغم اینکه این اختلال بسیار رایج است اما هنوز متخصصان دلیل قطعی این مشکل را پیدا نکرده اند. اغلب محققان معتقد اند که این اختلال ریشه عصبی و همچنین ژنتیکی دارد.
تحقیقات نشان می‌دهد که کاهش دوپامین یکی از فاکتورهای اصلی این اختلال است. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی در مغز است که به انتقال سیگنال‌ها از یک عصب به عصب دیگر کمک می‌کند و در تحریک واکنش‌ها و پاسخ‌های عاطفی نقش دارد.
یکی دیگر از تحقیقات مهم در این زمینه نشان دهنده تفاوت ساختاری در مغز است. یافته‌ها نشان می‌دهد که افراد مبتلا به ADHD حجم ماده خاکستری کمتری دارند. ماده خاکستری از نواحی مغز است که به موارد زیر کمک می کند:
- سخن و گفتار
- خود کنترلی
- تصمیم گیری
- کنترل عضلات
محققان هنوز در حال بررسی علل بالقوه ADHD مانند سیگار کشیدن در دوران بارداری هستند.
تشخیص و آزمایش ADHD
در حال حاضر هیچ تست و آزمایشی به صورت واحد بیش فعال بودن شخص را اثبات نمی‌کند. برای تشخیص، پزشک علائمی را که شما یا فرزندتان در 6 ماه گذشته تجربه کرده اید را ارزیابی می‌کند.
پزشک شما احتمالاً اطلاعاتی را در مورد ارتباط شما یا فرزندتان با معلمان یا اعضای خانواده جمع آوری می‌کند و ممکن است از چک لیست‌ها و مقیاس‌های رتبه بندی برای بررسی علائم استفاده کند. آن‌ها همچنین یک معاینه فیزیکی برای بررسی سایر مشکلات سلامتی انجام می‌دهند.
اگر خودتان و یا فرزندتان مشکوک به این اختلال هستید حتما از مشاورین کمک بخواهید و بعد از اینکه از ابتلا اطمینان حاصل کردید از متخصص مغز و اعصاب برای کنترل و درمان اختلال کمک بخواهید.
درمان بیش فعالی
درمان ADHD معمولاً شامل درمان‌های رفتاری، دارو یا هر دو است. انواع درمان رفتاری شامل روان درمانی و گفتار درمانی است. با گفتار درمانی، شما یا فرزندتان در مورد اینکه چگونه ADHD بر زندگی شما تأثیر می‌گذارد و راه هایی برای کمک به مدیریت آن صحبت می کنید.
نوع دیگر درمان، رفتار درمانی است. این درمان می تواند به شما یا فرزندتان کمک کند تا نحوه نظارت و مدیریت رفتار خود را بیاموزید.
هنگامی که با ADHD زندگی می کنید، دارو نیز می تواند بسیار مفید باشد. داروهای ADHD به گونه ای طراحی شده اند که بر واکنش‌های شیمیایی مغز تأثیر بگذارند تا به شما در کنترل تکانه‌ها و اعمال خود کمک کند.
داروهای مربوط به این اختلال
به طور کلی 2 نوع اصلی از این دست داروها موجود است:
- محرک (رایج تر)
- غیر محرک
محرک های سیستم عصبی مرکزی رایج ترین داروهای ADHD هستند. این داروها با افزایش مقدار ترشح دوپامین و نوراپی نفرین عمل می‌کنند.
نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از متیل فنیدات (ریتالین) و محرک‌های مبتنی بر آمفتامین (آدرال).
اگر محرک‌ها خوب کار نکنند یا عوارض جانبی دردسرساز برای شما یا فرزندتان ایجاد کنند، ممکن است پزشک یک داروی غیرمحرک را پیشنهاد کند. برخی از داروهای غیر محرک با افزایش سطح نوراپی نفرین در مغز عمل می‌کنند.
این داروها شامل اتوموکستین (Strattera) و برخی داروهای ضد افسردگی مانند بوپروپیون (ولبوترین) هستند.
داروهای ADHD می‌توانند فواید و همچنین عوارض جانبی زیادی داشته باشند.
عوارض جانبی داروهای شیمیایی
انواع مختلفی از داروها برای درمان ADHD استفاده می شود، از جمله: محرک‌هایی مانند آمفتامین یا آدرال (که به شما کمک می‌کند تمرکز کنید و حواس‌پرتی‌ها را نادیده بگیرید)
اگر عوارض جانبی محرک‌ها برای شما قابل تحمل نباشد یا سایر شرایط پزشکی مانع استفاده از محرک‌ها شود، می‌توان از داروهای غیرمحرک مانند اتوموکستین (Strattera) یا بوپروپیون (Wellbutrin) استفاده کرد. این داروها می توانند عوارض جانبی جدی نیز ایجاد کنند. عوارض جانبی عبارتند از:
- مشکلات خواب
- نوسانات خلقی
- از دست دادن اشتها
- مشکلات قلبی
- افکار یا اعمال مربوط به خودکشی
مطالعات زیادی در مورد اثرات طولانی مدت این داروها انجام نشده است.
یک مطالعه در استرالیا که در سال 2010 منتشر شد، نشان می‌دهد که هیچ بهبود قابل توجهی در مشکلات رفتاری و توجهی در کودکان بین سنین 5 تا 14 سال که داروهای ADHD خود مصرف می‌کردند، ایجاد نشده است. همچنین، درک خود و عملکرد اجتماعی آن‌ها نیز بهبود نیافت.
گروهی که دارو مصرف می‌کردند، سطوح بالاتری از فشار خون دیاستولیک، عزت نفس کمتری نسبت به گروه بدون دارو داشتند و زیر سطح سنی خود عملکرد داشتند. نویسندگان این مطالعه تاکید کردند که حجم نمونه و تفاوت های آماری برای نتیجه گیری بسیار کوچک است.
درمان‌های طبیعی بیش فعالی
شما می‌توانید در کنار درمان دارویی و یا حتی به عنوان جایگزین داروهای شیمیایی از روش های سنتی استفاده کنید. تجربه نشان داده است؛ حتی ایجاد تغییرات اصولی در سبک زندگی نیز در کنترل فرد بیش فعال موثر است. به عنوان مثال:
- داشتن رژیم غذایی مغذی و سالم
- خواب مناسب و اصولی
- حداقل 60 دقیقه فعالیت فیزیکی و ورزش روزانه
- محدود کردن ساعت استفاده از موبایل، کامپیوتر و تلویزیون ( گذراندن اوقات فراغت در تفریحات خارج از خانه مانند پارک و یا کلاس های یوگا بسیار در کنترل این اختلال موثر است)
مقاله پیشنهادی: درمان بی‌خوابی با کمک تغذیه مناسب
کنترل مصرف مواد غذایی کافئین دار مانند نوشابه های گاز دار و قهوه و همچنین مواد غذایی حاوی شکلات، تکانشگری کودکان را کاهش می‌دهد.
رنگ های خوراکی و نگهدارنده ها را کنار بگذارید
برخی از رنگ های خوراکی و مواد نگهدارنده ممکن است رفتار بیش فعالی را در برخی از کودکان افزایش دهند. از خوردن غذاهایی با این رنگ‌ها و مواد نگهدارنده خودداری کنید:
بنزوات سدیم که معمولا در نوشابه های گازدار، سس‌های سالاد و محصولات آب میوه یافت می‌شود.
زرد شماره 6 (زرد غروب آفتاب) که در پودر سوخاری، غلات، آب نبات، آیسینگ و نوشابه یافت می‌شود.
زرد شماره 10 (زرد کینولین) که در آب میوه‌ها، شربت‌ها و سیروپ‌ها یافت می‌شود.
قرمز شماره 40(قرمز آلورا) که در نوشابه ها، داروهای کودکان، دسرهای ژلاتینی و بستنی یافت می شود.
مکمل‌هایی که به مهار بیش فعالی کمک می‌کنند.
درمان با مکمل ها ممکن است به بهبود علائم ADHD کمک کند. این مکمل ها عبارتند از:
- فلز روی (زینک)
- ال کارنیتین
- ویتامین B-6
- منیزیم
گیاهانی مانند جینکو، جینسینگ و گل ساعتی نیز ممکن است به کاهش بیش فعالی کمک کنند.
بیش فعالی در کودکی و بزرگسالی
بیش از 60 درصد از کودکان مبتلا به بیش فعالی همچنان علائم را در بزرگسالی نشان می‌دهند. برای بسیاری از افراد، علائم بیش فعالی اغلب با افزایش سن کاهش می یابد، اما بی توجهی و تکانشگری ممکن است ادامه یابد.
درمان و کنترل برای کاهش علائم در آینده، بسیار مهم است. ADHD درمان نشده در بزرگسالان می‌تواند تأثیر منفی بر بسیاری از جنبه‌های زندگی داشته باشد. علائمی مانند مشکل در مدیریت زمان، فراموشی و بی حوصلگی می تواند باعث بروز مشکلاتی در محل کار، خانه و انواع روابط شود.
حدود 8.8 درصد از افراد 3 تا 17 ساله به ADHD مبتلا اند و این آمار شامل 11.7 درصد از پسران و 5.7 درصد از دختران است. برای کودکان، ADHD به طور کلی با مشکلات در مدرسه همراه است. کودکان مبتلا به ADHD اغلب در یک محیط کلاس درس کنترل شده مشکل دارند.
پسران دو برابر بیشتر از دختران اعلائم ابتلا به ADHD را نشان می‌دهند. اگرچه برخی از دختران مبتلا به ADHD ممکن است علائم کلاسیک بیش فعالی را داشته باشند.در بسیاری از موارد، دختران مبتلا به ADHD ممکن است: 1-اغلب رویاپردازی کنند 2-بیش از حد پرحرف باشند تا تکانشگر.
بسیاری از علائم ADHD می‌توانند رفتارهای معمول دوران کودکی باشند، بنابراین تشخیص اینکه چه چیزی مربوط به ADHD است و چه چیزی نیست، می‌تواند دشوار باشد.
سایر اختلالاتی که ممکن است با ADHD همراه باشد
ناتوانی‌های یادگیری
ADHD یک ناتوانی یادگیری در نظر گرفته نمی شود؛ با این حال، علائم ADHD می تواند یادگیری را برای شما سخت تر کند. همچنین، ممکن است ADHD در برخی از افرادی که دارای ناتوانی های یادگیری هستند نیز رخ دهد.
برای کمک به کاهش هر گونه تأثیری بر یادگیری کودکان، معلمان می توانند دستورالعمل های فردی دانش آموز مبتلا به ADHD را ترسیم کنند. این ممکن است شامل دادن زمان اضافی برای تکالیف و تست ها یا ایجاد یک سیستم پاداش شخصی باشد.
اضطراب و افسردگی
این دو اختلال به شدت در بیش فعالی درمان نشده محتمل اند و در صورت عدم کنترل و درمان بیش فعالی بروز می‌دهند. اختلالات اضطرابی عبارتند از:
- اضطراب جدایی: زمانی که از دوری از عزیزان می‌ترسید.
- اضطراب اجتماعی: می‌تواند شما را از رفتن به مدرسه یا مکان های دیگری که افراد در آن معاشرت می کنند بترساند.
- اضطراب عمومی: زمانی که از اتفاقات بد، از آینده و غیره می‌ترسید.
در یک مطالعه، حدود 50 درصد از نوجوانان در مقایسه با 35 درصد از نوجوانان بدون ADHD، مبتلا به افسردگی شدید یا اختلال اضطراب بودند، . مطالعات نشان می دهد که تا 53.3 درصد از بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است افسردگی نیز داشته باشند.
سخن پایانی
ADHD درمان نشده می تواند تأثیر جدی بر زندگی شما داشته باشد. می تواند بر مدرسه، کار و روابط تأثیر مستقیم داشته باشد. درمان برای کاهش اثرات این بیماری مهم است.به خاطر داشته باشید که بسیاری از افراد مبتلا به ADHD از زندگی موفق و موفقی لذت می‌برند. برخی حتی از مزایای این بیماری قدردانی می‌کنند.
اگر فکر می کنید ممکن است شما یا فرزندتان ADHD داشته باشید، اولین قدم باید با پزشک صحبت کنید. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه درمانی برای مدیریت علائم خود و زندگی خوب با ADHD ایجاد کنید.
سپاس از مقاله ی بسیار مفید و موثرتون 🙏🏻✌🏻👌🏻